Lesotho

Vikipedi, özgür ansiklopedi

Lesotho Krallığı
Muso oa Lesotho (Sesotho) Kingdom of Lesotho (İngilizce)
Bayrak Arma
Slogan: "Khotso, Pula, Nala"  (Sesotho) "Barış, Yağmur, Refah"
Ulusal Marş: Lesotho Fatse La Bontata Rona
Başkent ve en büyük	Maseru 29°28′G 27°56′D
Resmî dil(ler)	Sesotho, İngilizce
Milliyet	Mosotho (tekil), Basotho (çoğul)
Yönetim biçimi	Parlamenter Sistem veAnayasal Monarşi
- Kral	III. Letsie
- Başbakan	Tom Thabane
Kuruluş
- Bağımsızlık	4 Ekim 1966
Yüzölçümü
- Toplam	30.355 km²  (142.) 12 mil²
- Su (%)	0
Nüfus
- Temmuz 2013 tahmini	1.936.181[1] (148.)
- 2006 sayımı	1.876.633[2]
- Yoğunluk	63.75/km² 25/mil²
GSYİH (SAGP)	2012
- Toplam	4,131 milyar $[2] (175.)
- Kişi başına	2.200 $[2] (191.)
GSYİH (düşük)
- Kişi başına	1.264 $
Gini (2003)	52.5 (high)
İGE	0.461[3] (low)  (2013)
Para birimi	Loti ve Rand (LSL)
Zaman dilimi	(UTC+2)
Trafik akışı	sol
Internet TLD	.ls
Telefon kodu	+266

Lesotho ya da resmi adı ile Lesotho Krallığı, Afrika kıtasının güneyinde yer alan bir ülkedir. Ülke topraklarının tamamı Güney Afrika Cumhuriyeti toprakları ile çevrilidir. 1868 yılından Birleşik Krallık'tan bağımsızlığın kazanıldığı 1966 yılına kadar Basutoland olarak adlandırılan ve parlamenter monarşi ile yönetilen ülkenin başkenti Maseru'dur.

Konu başlıkları

  [gizle] 

• 1 İsim
• 2 Coğrafya
  • 2.1 İklim
  • 2.2 Yaban hayat ve bitki örtüsü
• 3 Nüfus
  • 3.1 Dil
  • 3.2 Din
  • 3.3 Sağlık
  • 3.4 Eğitim
• 4 Tarih
  • 4.1 Erken tarih
  • 4.2 Kral I.Moshoeshoe hakimiyet dönemi
  • 4.3 Britanya Kraliyet kolonisi Basutoland
  • 4.4 Bağımsızlıktan günümüze
• 5 Siyaset
  • 5.1 Anayasa
  • 5.2 Yürütme
  • 5.3 Yasama
  • 5.4 Yargı
  • 5.5 Dış siyaset
  • 5.6 İç siyaset
• 6 İdari yapılanma
  • 6.1 Şehir
• 7 Ekonomi
  • 7.1 Dış ticaret
  • 7.2 Turizm
• 8 Ulaşım
  • 8.1 Havayolu
  • 8.2 Demiryolu
  • 8.3 Karayolu
• 9 Kültür
• 10 Kaynakça
• 11 Dış bağlantılar

İsim[değiştir | kaynağı değiştir]

Ülke ismi olan Lesotho 'Sotho dilini konuşan insanların ülkesi' anlamına gelmektedir. Bağımsızlığın kazanıldığı 1966 yılına kadar kullanılan isim olan Basutoland ise Basotoluların yaşadığı ülke anlamına gelmekteydi.

Coğrafya[değiştir | kaynağı değiştir]

Maletsunyane Şelalesi

Lesotho, Afrika kıtasında yer alan küçük ülkelerden biri konumundadır. Ülke yüz ölçümü açısından 54 Afrika ülkesi içerisinde 42. sırada yer almaktadır. Dünya üzerinde San Marino ve Vatikan dışında ülke topraklarının tamamının bir ülke ile paylaşıldığı üçüncü ülke konumunda olan Lesotho, komşusu Güney Afrika Cumhuriyeti ile 909 km'lik sınırı paylaşmaktadır. Bu özelliği ile denize de çıkışı olmayan ülke, yüksek rakımlı yükseltilerin ülke topraklarının büyük bölümünü kapladığı için Gökyüzündeki krallık (The Kingdom in the Sky) olarak ta adlandırılmaktadır.

Ülkenin batı bölgeleri yüksek veld olarak ta adlandırılan ve ülkenin ana yerleşim merkezlerinin yer aldığı kumtaşı içeren yaylalardan oluşmaktadır. Bu bölgelerde rakım 1.400 m ile 1.700 m arasında ölçülmekte olup, nehir yatakları ve küçük dağlar arazinin karakteristik özellikler arasında yer almaktadır.

Ülkenin doğu bölümüne kalan ve bazalttan oluşan yüksek yaylalar ve dağlar ise zaman zaman 2.000 m'nin üzerinde yer almaktadır. Bu bölümdeki yüksek yaylalarda yer alan derin nehir yatakları, dağlar ve sıradağlar bölgenin karakteristik özellikleri arasında yer almaktadır. Drakensberg sıradağı ülkenin güneybatı bölümünden kuzey bölümüne kadar uzanmaktadır. Lesotho'da Maloti dağı olarak adlandırılan sıradağın 3.482 m ile en yüksek noktası olan Thabana Ntlenyana Dağı, hem Lesotho'nun hem de Afrika kıtasının güney bölümünün en yüksek noktasını oluşturmaktadır.

Ülkenin en alçak noktasını 1.400 m ile Oranje ve Makhaleng nehirlerini birleştiği nokta oluşturmaktadır. Bu yükseltileri ile Lesotho, dünya üzerindeki bağımsız devletler arasında ülke topraklarının tamamının ortalama yükseltisinin 1.000 m ve üzerinde olduğu tek ülke konumunda olup, ülke topraklarının %80'i 1.800 m üzerinde yer almaktadır.

Afrika kıtasının güney bölümün en önemli su kaynaklarından olan Oranje ve Kaledon nehirlerinin çıkış kaynakları Lesotho'da bulunmaktadır. Ülke içerisindeki birçok nehir gibi bu nehirlerde derin kanyonlar oluşturmaktadır. Bazalt kayalıkların bittiği noktalarda oluşan şelalere çok sık rastlanabilmektedir. Semonkong yerleşim alanına yakın bir konumda bulunan ve Afrika'nın güney bölümünde ki en uzun ikinci, kesintisiz akışı nedeniyle de en uzun şelalesi konumunda olan Maletsunyane şelalesi, 192 m'lik bir yükseklikten aşağıya doğru akmaktadır.^[4] Yaylardan yüksek dağlık kesimlere geçişte yumuşak kumtaşından oluşması, artan nüfus yoğunluğunun da etkisi ile sık bir biçimde erozyonlara neden olabilmektedir. Ülke topraklarının sadece %11'i tarımsal faaliyetlere uygunluk gösterebilmektedir.

Ülkenin en büyük doğal kaynaklarını su rezervleri oluşturmakta olup, bunun haricinde az da olsa elmas ve diğer mineraller bulunmaktadır. Ülkedeki su rezervlerin bolluğu nedeniyle birçok baraj yapımına başlanmış olup, Katse Barajı bunların içerisinde en büyük baraj unvanına sahiptir.

İklim[değiştir | kaynağı değiştir]

Ülkenin güney yarıküre bölümünde yer alması ile mevsimler kuzey yarıküre ülkelerinin tersi olarak yaşanmaktadır. Ülke genelinde ılıman bir iklim hüküm sürmektedir. Kış aylarının yaşandığı Haziran-Ağustos ayları çoğunlukla çok soğuk olmakta, ülkenin doğu bölümünde ki yüksek alanlarda kar yağışları yaşanabilmektedir. Kış aylarında bile güneş gün içerisinde kendini sık bir şekilde göstermekte olup, yıl içerisinde güneş yaklaşık olarak 300 gün boyunca gözlemlenebilmektedir. Yaz mevsiminin yaşandığı Kasım-Mart aylarında sıcaklık yüksek seyretmektedir. Ülkede çoğu yaz aylarında olmak üzere 100 gün sağanak yağışlar yaşanmaktadır. Ülkede yüksek rakım nedeniyle gün içerisinde çok yüksek sıcaklık farkları yaşanabilmektedir. Kışın −15 °C olarak ölçülebilen gece sıcaklığının yanı sıra, yazın 30 °C'den fazla sıcaklık ölçülebilmektedir. Başkent Maseru'da yıl boyu ölçülen sıcaklık ortalaması 15 °C 'dir. Drakensberg dağı gibi çok yüksek noktalarda yıl boyu süren kar yağışları yaşanmaktadır. Ülke topraklarına gerçekleşen yıllık 600 ml ile 800 ml arasındaki yağışların %85'i yaz aylarında yağmakta olup, yağışın az olduğu kış aylarında arazi alanlarında kuraklık gözlemlenebilmektedir.

Yaban hayat ve bitki örtüsü[değiştir | kaynağı değiştir]

Ülke genelinde hemen hemen hiçbir ağaç bulunmamaktadır. Az sayıda bulunan ağaçlar ise genellikle korunaklı vadilerde ve tarlalarda yetişmektedir. Yetişen ağaçlar ise büyük oranda Okaliptüs, Akasya ve daha çok köylerde gözlemlenen Şeftali ağaçlarıdır. Ülkenin daha yüksek noktalarında, nehir vadilerinde Söğüt ağacı da görülebilmektedir. Sarısabırbitkisinin çeşidi olan spiral sarısabır, üç metreye kadar uzayabilen Cussonia bitkisi, evcilleşmemiş halleri ile kadife çiçeği ve Orta ve Güney Amerika'dan ülkeye getirilen kirli hanım çiçeği, kozmos çiçeği Lesotho'da yaygın olarak bulunmaktadır.

Lesotho'da yaban hayatı daha çok küçük hayvanlar belirlemektedir. Ülke genelinde vahşi ortamda yaşayan en büyük memeli hayvan karaca antilobudur. Bunun haricinde leylek,aynak, balıkçılgiller, akbaba türünün az rastlanan bir türü olan sakallı akbaba gibi büyük kuş türlerinin yanı sıra dokumacı kuşlar ve nektar kuşu gibi küçük kuş türleri ülkede sıklıkla gözlemlenmektedir. Bunların haricinde çeşitli yılan, amfibi, balık ve böcek çeşitleri de ülke sınırları içerisinde görülmektedir.

Ülke genelinde evcil havyan olarak büyükbaş sığırların yanı sıra at, eşek, keçi, koyun, tavuk, köpek ve kedi bulunmaktadır.

Lesotho sınırları içerisinde 1830'lu yıllarda su aygırı, zebra, gnu, deve kuşu ve az da olsa aslan gözlemlenebilmekteydi.

Nüfus[değiştir | kaynağı değiştir]

Lesotho, Afrika'da var olan bağımsız ülkeler içerisinde yaşayan nüfusun kimlik, kültürel ve gelenek açısından birbirine yakın olduğu çok az ülkelerden biri konumundadır. Ülkede yaşayan iki milyona yakın kişi %99 oranında kendisini Bantu etnik grubunun güney grubu üyesi olan Basutho etnik grubuna üye olarak ifade etmektedir. Bunun haricinde çok az da olsa Zulu, Xhosa etnik grupları ile Avrupalılar ve Asyalılar yaşamaktadır.

Ülke nüfusunun %70 gibi çok büyük bir çoğunluğu ülke ortalamasına göre daha düşük rakıma sahip ve daha verimli topraklara sahip batı bölgelerinde yaşarken, %30'luk bir kısım yükseltinin daha çok olduğu doğu bölgelerinde yaşamını sürdürmektedir. Ülkenin en kalabalık bölgesi başkent Maseru ve çevresidir. Dünya üzerindeki en yüksek işsizlik oranlarından birine sahip olan ülkede, 2002 yılındaki verilere göre %45'lik işsizlik oranı ile neredeyse her iki kişinden biri işsiz konumundaydı. Ülkede 2008 tahmini verilerine göre işsizlik oranında düşüş gözlensede %25 düzeyindedir. Lesotho vatandaşı olan erkek işgücünün %35'i Güney Afrika Cumhuriyeti'nde çalışmaktadır. Ülke sınırları içerisinde var olan iş gücünün sadece %14'ü endüstri alanında çalışırken, %86 ile iş gücünün çok büyük bir yüzdesi tarımsal alanlarda faaliyet göstermektedir.^[1]

Ülke genç bir nüfusa sahip olup, 2013 tahmini verilerine göre %53,3'ü 0-24 yaş aralığındadır. Ülkenin sadece %5,4'ü 65 yaş ve üzerindedir.

0-14 yaş: %33.1 (erkek 322,189/kadın 319,618)
15-24 yaş: %20.2 (erkek 185,931/kadın 205,643)
25-54 yaş: %36.3 (erkek 344,120/kadın 359,370)
55-64 yaş: %4.9% (erkek 50,781/kadın 44,399)
65 yaş ve üzeri: %5.4 (erkek 52,241/kadın 51,889)

Dil[değiştir | kaynağı değiştir]

Ülkenin Sesotho ve İngilizce olmak üzere iki adet resmi dili mevcuttur. Ülke nüfusunun %99 gibi yüksek bir oranı Sesotho dilini ana dili olarak konuşulurken, İngilizce Birleşik Krallık sömürge döneminden kalan bir miras olarak resmi dile ilave edilmiştir. Bu iki dilin haricinde çok az da olsa yerel olarak Zuluca, Xhosaca ve Sephuthi dili konuşulmaktadır.

Din[değiştir | kaynağı değiştir]

Lesotho nüfusunun %90 ile çok büyük bir oranı hristiyan inancına göre yaşamını sürdürmektedir. Hristiyan dinine mensup toplulukların yarısına yakını katolik mezhebine, %40'ı protestan mezhebine göre dini gerekliliklerini yerine getirirken, %10'luk bir kesim ise yerel Afrika hristiyanlığına inanmaktadır. Ülkede geri kalan %10 nüfus ise Afrika doğa dinlerine inanmakta olup, çok az kişi de ülke içerisinde hiçbir etkisi olmayan islamiyete ve de hinduizme inanmaktadır.^[1]

Sağlık[değiştir | kaynağı değiştir]

AIDS, Afrika kıtasının özellikle güneyinde yer alan ülkelerin bir çoğunda olduğu gibi Lesotho'da da yüksek oranda görülmektedir. 2009 verilerine göre ülkede ki yetişkin nüfusun %23,6'sı HIV virüsünü taşımaktadır. Bu oran Svaziland ve Botsvana'dan sonra en yüksek üçüncü oran olup, toplamda 290.000 kişi AIDS hastasıdır. AIDS'in yaygın olması nedeniyle ülke nüfusunun yıllık artışında görülen yavaşlama, 2009 sonuçlarına göre %0,33'e kadar düşmüştür. Lesotho'da ortalama yaş ömrü 52,3 olup, bu oran erkeklerde 52,2 kadınlarda ise 52,4 yaş seviyesindedir.^[1]

Eğitim[değiştir | kaynağı değiştir]

Ülke genelinde 15 yaş ve üzerinde olan nüfusta okuma yazma bilenlerin oranı 2010 tahmini verilerine göre %89,6 düzeyindedir. Bu oran erkeklerde %83,3 iken, kadınlarda %95,6 seviyesindedir. Ülke içerisinde bulunan birçok okul kilise tarafından idare edilmektedir. İlkokula gitmenin zorunlu olduğu Lesotho'da, bu eğitim 2000 yılından bu yanan ücretsiz olarak alınabilmektedir. Eğitim zorunlu olmasına karşılık yedi yıllık ilkokul ziyaretini gerçekleştirme oranları erkeklerde %83, kızlarda ise %89 düzeyindedir. İlkokul sonrası dönem olan ve paralı olan ortaokula gitme oranı ise erkeklerde %19, kızlarda ise %27 seviyesi ile çok daha düşük oranlarda ölçülmektedir. Orta öğrenimin paralı olmasının yanı sıra, bu eğitimde gerekli olan kıyafet ve kırtasiye malzemelerinin de devlet tarafından karşılanmaması ve aile bütçelerini zorlaması nedeniyle birçok aile tarafından çocuklarını göndermeme yönünde kararlar alınabilmektedir. 12. sınıf sonunda gerçekleştirilen bitirme sınavlarına çok az sayıda öğrenci ulaşabilmekte ya da başarabilmekte. 1971 yılından bu yanan bu eğitim sisteminin uygulandığı Lesotho'da ayrıca bir adette üniversite bulunmaktadır. Başkent Maseru'ya 35 km mesafedeki Roma'da bulunan ve 1945 yılında katolik kilise tarafından kurulan ancak daha sonra devlet tarafından idaresi ele alınan National University of Lesotho (Lesotho Ulusal Üniversitesi) 'da 7.000 öğrenci eğitim görmektedir.^[1]

Ülke genelinde var olan İngiliz özellikli resmi okulların dışında ayrıca özellikle yaz aylarında faaliyet gösteren ve öğrencilerin yerel Afrika kültür ve geleneklerinde bulunan yaşam becerilerinin öğretildiği Çalıokulu (Bush school) olarak tabir edilen yerel okullarda faaliyet göstermektedir.^[5]

Tarih[değiştir | kaynağı değiştir]

Erken tarih[değiştir | kaynağı değiştir]

Lesotho'nun hakim olduğu topraklarda ilk hayat M.Ö. 25.000 yıl önce Buşmanların bu bölgelere yerleşmesi ile başlamıştır. Bu topluluğun geride bıraktığı mağara ve kaya çizimlerinin 5.000'e yakın bir bölümü Lesotho'da bulunmaktadır. M.S. 4-5 yılları arasında Afrika kıtasının güneyine gelen Bantu etnik grubunun bir kolu olan Nguni topluluğu bu bölgeye gelerek çiftçi ve çoban olarak bu bölgelere yerleşmişlerdir. 11.yy'dan itibaren kuzeyden gelen Basotho ve Tswana toplulukları tarafından bölgeden uzaklaştırılmaya başlanan Buşmanlar günümüzde bu bölgelerde hiç yok denecek kadar az bir konumda bulunmaktadırlar. Özellikle günümüzde Güney Afrika Cumhuriyeti'nin Özgür Devlet ili bölgesi ile Lesotho'nun batı bölgelerinde yerleşik hayata geçen Bantular çiftçilik ve hayvancılık ile uğraşmışlardır.

Kral I.Moshoeshoe hakimiyet dönemi[değiştir | kaynağı değiştir]

I.Moshoeshoe

19.yy başlarında hakimiyet alanını gün geçtikçe genişleten Zulu kralı Shaka, Bantu toplulukları için tehdit oluşturmaktaydı. Genişleyen topraklarına Bantu toplulukların yaşadığı bölgeyi de katmak isteyen Shaka, 1820 yılında Bantuların önderi anlamına gelen morena unvanını alan Moshoeshoeönderliğinde birleşen Bantular karşısında zafere ulaşamamıştır. Butha-Buthe ve Thaba Bosiu'de yaptırdığı kaleler ile Moshoeshoe, kaçanlar için sığınak oluşturmuş, diğer Bantu toplulukların güvenini daha da kazanarak hakimiyet alanına onları dahil ederek genişletmiştir. Büyük Moshoeshoeolarak ta adlandırılan lider, Basotho ulusunun kurucusu ve önderi olarak ifade edilmektedir.

1830'lu yıllardan itibaren Boer halklarının Birleşik Krallık'ın Afrika'nın güneyini Cape Kolonisi olarak ilhak etmesi neticesinde yeni bir yurt arayışı içerisine girmesi ile başlayan ve kuzeye ilerleyişlerini içeren Büyük Göç esnasında, Vaal nehrinin geçilmesi ile karşı karşıya geldikleri Bantu toplulukları ile mücadeleye girmişlerdir. Yeni kurulan Boer Cumhuriyetleri'nden biri olan Özgür Orange Devleti'ne bağlı birliklerin Moshoeshoe hakimiyeti altındaki toprakların iç kısımlarına girmesi sonucunda Britanya'dan yardım ve koruma talep etmiş, bu talep neticesinde 1843 yılında Moshoeshoe ile Britanya Cape Kolonisi yönetim arasında koruma anlaşması imzalanmıştır. Ancak bu anlaşma Britanya'nın diğer Boer Cumhuriyetleri ile olan ilişkilerinde sorun oluşturduğu gerekçesiyle 1859 yılında iptal edilmiştir. 1865 yılında gerçekleştirilen yeni bir saldırıda batı bölgelerinde kalan verimli topraklara sahip yüksek yaylara sahip alanlarının Özgür Oranje Devleti himayesi altına girmesini engelleyemeyen Moshoeshoe, tüm egemenliklerini yitirmek üzere oldukları bir durumda, bölgenin hakimiyetini tamamen Boerlere vermek istemeyen Britanya yardımı ile topraklarını korumayı başarmıştır. Bu yardım sonrası 1868 yılında Büyük Britanya bölgeyi Basutoland adı ile Britanya kolonisi olarak ilan etmiştir. Her ne kadar Britanya kolonisi olsa da Moshoeshoe diplomasi zaferi elde ederek bölgesini özerk bir konumda tutmayı başarmıştır. Moshoeshoe'nin ölümünden bir yıl sonra, 1870 yılında Basutoland özerkliğini kaybederek Cape Kolonisi'nin bir bölgesi haline getirilmiştir.

Britanya Kraliyet kolonisi Basutoland[değiştir | kaynağı değiştir]

Yeni liderleri I.Letsie önderliğinde Cape Kolonisi parlamentosunda temsilci hakkı tanınmayan Basotho halkı Britanyalılara karşı ayaklanmıştır. Yaşanan bu gelişmeler üzerine Basotholularda bulunan ateşli silahlara el konulmuş ve kullanımına yasak getirilmiştir. 1879 yılında topluluk lideri Moorosi'nin başlattığı ayaklanma ile 1880 ile 1881 yılları arasında gerçekleştirilen Basotho Silah Savaşı (İng: Basuto Gun War) Britanya Cape Kolonisi için finansal açıdan sıkıntılar yaratmış, yaşanan bu durumlar neticesinde Basotholand direkt olarak kraliyete bağlanarak kraliyet kolonisi haline getirilmiştir.^[6]

1910 yılında Güney Afrika Birliği'nin kurulması ile bu birliğe dahil olmayı tıpkı Bechuanaland (günümüzde Botsvana) ve Svaziland gibi kabul etmeyen Basutoland, ilerleyen yıllarda kentleşme ve daha iyi eğitim hizmetleri nedeniyle kraliyet sarayının etkisinin azalmasına neden olmuştur. II.Dünya Savaşı sırasında birkaç bin Basutoland askerlerinin müttefikler ordusunda yer alması ve bunun sonucunda artan bağımsızlık talepleri Basotho Congress Party (BCP) ve Basotho National Party (BNP) gibi bağımsızlık hareketlerinin oluşmasına neden olmuştur. 1959 yılında atılan ilk koloni anayasası imzası sonrası 1960 yılında II.Moshoeshoe'nun taç giyme yılında gerçekleştirilen ilk özgür seçimler gerçekleştirilmiştir. 1965 yılında gerçekleştirilen ve BNP'nin zafer ile ayrıldığı bağımsız ve özgür seçimlerden bir yıl sonra BNP ülkeyi Lesotho ile bağımsızlığına kavuşturmuştur. Ülkenin yönetim şekli olarakparlamenter monarşi belirlenmiş ve ülkenin ilk başbakanı Leabua Jonathan olmuştur.

Bağımsızlıktan günümüze[değiştir | kaynağı değiştir]

Lesotho'nun ilk başbakanıLeabua Jonathan

1970 yılında gerçekleştirilen seçimlerde muhalefetin lideri Ntsu Mokhehle'nun galip gelmesi sonucu, seçimleri geçersiz kılan Jonathan, anayasayı devre dışı bırakmış, acil durum ilan etmiş ve kral II.Moshoeshoe'nu sürgüne göndermiştir. Muhalefet partisine mensup aile bireyleri ve taraftarları bu süreçte tutuklanmış, öldürülmüş ve evlerine zarar verilmiştir. 1973'te geçici anayasa ile geçiş sürecinin belli olması ile sürgünde bulunan muhalefet mensuplarının kurduğu hükumet, fazla işlevsel olmamış ve kısa sürede bu girişim sonlandırılmıştır.

Lesotho bağımsızlık sonrası dış politikada ise komşu ülkesi Güney Afrika Cumhuriyeti ile yıllar içerisinde sorunlar yaşamıştır. 1982/83 yıllarında Güney Afrika, Lesotho'nun ülkelerinde yasak olan ve Apartheid karşıtı eylemler içerisinde bulunan ANC hareketine destek verdiğini iddia etmiş, bunun sonucunda ekonomisi büyük oranda Güney Afrika'ya bağlı olan ülkeye karşı yaptırımlar uygulamış ve askeri harekat gerçekleştirmiştir. 9 Aralık 1982 yılında düzenlenen saldırıda 40 Lesotho vatandaşı hayatını kaybetmiştir. Bu yaşanan olaylara rağmen ANC'ye verdiği desteği geri çekmeyen Jonathan'a karşı ülke içerisindeki huzursuzluğun da artması ile 20 Ocak 1986 tarihinde Justin Metsing Lekhanya önderliğinde kansız bir darbe gerçekleştirilmiş. Yaşanan bu darbe neticesinde hükumete bağlı ulusal meclis lav edilmiş, partiler yasaklanmış, II.Moshoeshoe geniş ve güçlü yasama ve yürütme hakları ile donatılarak yeniden tahta oturtulmuş ve altı kişilik bir askeri konsey oluşturulmuştur. II.Moshoeshoe ülke yönetimini yeniden sürgüne gönderileceği 1990 yılına kadar askeri konseyin başında bulunan Lekhanya ile birlikte yürütmüştür.

III.Letsie'nin tahta çıkmasından bir yıl sonra askeri konseyde de değişim yaşanmış, konsey başkanlığına Lekhanya yerine Elias Phisoana Ramaema getirilmiştir. Ramaema 1993 yılında yeniden demokratikleşme adına adımlar atmış, yapılan bağımsız seçimlerde Ntsu Mokhehle önderliğinde ki BCP galip çıkmış, ancak bir yıl sonra III.Letsie parlamentoyu ordu mensuplarının da yardımı ve desteği ile tekrar fesh ederek yönetimi ele almışlardır. Bu darbede sağlanan birliğin çok kısa sürede bozulması ile yönetim yeniden eski hükumete geçmiştir. 1995 yılında sürgünden dönen II.Moshoeshoe oğlunun yerine yeniden tahta çıkmış, bir yıl sonra trafik kazasında hayatını kaybetmesi ile oğlu 31 Ekim 1997 tarihinde ikinci defa ülkenin kralı olmuştur. 1998 yılında gerçekleştirilen seçimleri yeni kurulan ve Bethuel Pakalitha Mosisili'nin liderliğini yaptığı Lesotho Congress for Democracy (LCD) partisinin kazanması ve parlamentoda mümkün olan 80 sandalyenin 79'unu alması ile başlayan şiddet olayları engellenememiş, bunun üzerine olası bir darbenin önüne geçmek adına Güney Afrika ve Botsvana'dan asker gücü talep edilmiştir. 2001 yılında olayların tamamen sona ermesi ile çekilen yabancı ülke askerlerinin ardından 2002'de gerçekleştirilen seçimleri de kazanan Mosisili, başbakan unvanını 2007 seçimlerinde de korumayı başarmıştır. Ülkede gerçekleştirilen son 2012 seçimleri sonrasında ilk defa koalisyon hükumeti kurulmuş ve All Basotho Combition partisi genel başkanı Tom Thabanebaşbakan olmuştur.

Siyaset[değiştir | kaynağı değiştir]

Anayasa[değiştir | kaynağı değiştir]

2 Nisan 1993'te kabul edilen anayasaya göre ülkenin yönetim şekli iki meclisli parlamenter monarşi olarak ifade edilmiştir. Anayasada kuvvetler ayrılığına vurgu yapılmış, bağımsız bir yargı sistemi garanti edilmiştir. Yasada ayrıca insan hakları, din ve vicdan özgürlüğü, özel hayatın gizliliği gibi konularda garanti altına alınmıştır.

Yürütme[değiştir | kaynağı değiştir]

8 Haziran 2012 tarihinden bu yana başbakan koltuğunda bulunan Thabane aynı zamanda yürütmeninde başındadır. 1986 ile 1993 yılları arasında askeri cuntanın yönetimde olması sebebiyle boş kalan başbakanlık makamı yerine bu yetki ve görevler askeri konseyin elinde bulunmaktaydı.

Ülkenin kralının sadece temsili yetkileri bulunmakta olup, siyasi müdahalelerde bulunması yasalarla engellenmiş durumundadır. Krallık unvanı babadan oğula geçmekte olup, olası bir mirasçının olmaması ya da yaş itibariyle küçük olduğu durumlarda aşiret reislerinden oluşan bir konsey durum hakkında son kararı verme yetkisine sahiptir. Bu konseyinkralın tahtan indirme yetkisi de bulunmaktadır.

Yasama[değiştir | kaynağı değiştir]

Ülkede yasama gücü parlamentonun elinde bulunmaktadır. Üst meclis olarak senato, alt meclis olarak ta ulusal meclisten oluşan iki kademeli sistemde yasama gerçekleştirilmektedir.

33 üyeden oluşan senato da, bu üyelerin 22 tanesini aşiret reisleri oluşturmaktadır. Senato üyelerinin birçoğu I.Moshoeshoe'nin akrabaları konumunda olup, görevlerini ve sandalyelerini miras yolu ile gelecek nesillere bırakabilmektedirler. Senato üyesinin geri kalan 11 üyesi ile kralın önerileri ile parlamento tarafından seçilmektedir. Senatonun görevi ulusal meclisten gelen yasa çalışmalarını kontrol edip düzeltmek ve gerektiğinde yeni yasa maddeleri oluşturarak onaylamaktır. 2007 yılından bu yana 120 sandalyeye sahip ulusal meclis üyeleri ise her beş yılda bir yapılan bağımsız ve gizli seçimler ile seçilmektedir.

26 Mayıs 2012 tarihinde gerçekleştirilen son seçimlerde partilerin kazandığı sandalye sayıları şu şekildedir:

• Democratic Congress: 48 sandalye
• All Basotho Convention: 30 sandalye
• Lesotho Congress for Democracy: 26 sandalye
• Basotho National Party: 5 sandalye
• Popular Front for Democracy: 3 sandalye
• diğer partiler: toplam 8 sandalye

Yargı[değiştir | kaynağı değiştir]

Ülkede var olan yargı sistemi siyasi partilerin üzerinde ve bağımsız bir sistemdir. En yüksek yargı organı başkanının kral tarafından atandığı Yüksek Mahkemedir.

Dış siyaset[değiştir | kaynağı değiştir]

Ülke coğrafi konumu itibariyle Güney Afrika Cumhuriyeti'ndeki siyasi ve ekonomik gelişmelere bağımlı bir durumdadır. Buna bağlı olarak ülkenin dış siyaseti belli bir dönem sadece GAC'da ki gelişmelere göre şekillendirilmekteydi. Özellikle Apartheid hükumetinin iş başında olduğu yıllarda Apartheid karşıtı söylemler gerçekleştiren ANC üyelerine sığınma hakkı vermesi Lesotho'yu büyük komşusu ile çok sık karşı karşıya getirmekteydi. Apartheid dönemini bitmesi ile birlikte iki ülke arasındaki ilişkiler dostane bir şekilde ilerlemektedir.

Ülke Birleşmiş Milletler, Afrika Birliği ve İngiliz Milletler Topluluğu üyesi olup, birçok batılı ülke ile diplomatik ilişkilere sahiptir. Buna rağmen ülke içerisinde çok az ülkenin büyükelçiliği ya da konsolosluğu bulunmaktadır.

İç siyaset[değiştir | kaynağı değiştir]

Ülkedeki siyasi gerginliğin sona ermesi ile günümüzde iç siyasetin en önemli konuları açlıkla mücadele, işsizlik ve AIDS olarak sıralanmaktadır.

İdari yapılanma[değiştir | kaynağı değiştir]

Lesotho illeri

Lesotho kendi içerisinde on ile ayrılmış durumdadır.

İl	Merkez şehir	Yüz ölçümü (km²)	Nüfus (2006)[7]
Berea	Teyateyaneng	2.222	248.225
Butha-Buthe	Butha-Buthe	1.767	109.139
Leribe	Hlotse	2.828	296.673
Mafeteng	Mafeteng	2.119	192.795
Maseru	Maseru	4.279	436.399
Mohale’s Hoek	Mohale’s Hoek	3.530	173.706
Mokhotlong	Mokhotlong	4.075	95.332
Qacha’s Nek	Qacha’s Nek	2.349	71.756
Quthing	Quthing	2.916	119.811
Thaba-Tseka	Thaba-Tseka	4.270	128.885

Şehir[değiştir | kaynağı değiştir]

Ülkenin en büyük şehri aynı zamanda başkentte olan Maseru'dur. Ülke nüfusunun %13'ü Maseru ve çevresinde yaşamaktadır. En son 2006 yılında gerçekleştirilen resmi sayım sonuçlarına göre ülkenin en büyük şehirleri şu şekildedir:

Sıra	Şehir	Nüfus (2006)	İl
1.	Maseru	197.907	Maseru
2.	Teyateyaneng	61.475	Berea
3.	Mafeteng	32.148	Mafeteng
4.	Maputsoe	30.800	Leribe
5.	Mohale’s Hoek	28.310	Mohale’s Hoek
6.	Hlotse	25.300	Leribe

Ayrıca bakınız: Lesotho'daki şehirler listesi

Ekonomi[değiştir | kaynağı değiştir]

Lesotho parası - 10 Maloti

Lesotho, Kişi başına düşen millî gelir baz aldığında, 2003 verilerine göre %43'ü günlük bir doların altında kazanç elde eden nüfusu ile dünyanın en fakir ülkelerinden biri konumundadır. Ülke toplam gelirinin üçte ikisinin elde edildiği tarımsal alanında nüfusun %60 faaliyet göstermektedir. Ülke genelinde ekimi yapılan en yaygın ürün mısır olup, birçok kişi tarımı kendi şahsi tüketimi için gerçekleştirmektedir. Nüfus arasında hayvancılığında önemli bir yer tuttuğu ülkede, nüfusun bir kısmıda mevsimlik işçi olarak çalışmaktadır. Özellikle Güney Afrika Cumhuriyeti'nde bulunan madenlerde çalışan mevsimlik işçiler, bu ülkede Apartheid döneminin bitmesi ile bu ülkede de iş bulma imkanları önemli oranda düşüş kaydetmiştir. Ülkenin 1993 yılında yeniden demokrasiyi geçişinden 1998 yılına kadar sürekli artış gözlenen ekonomik verilerde, söz konusu yıl Maseru'da başlayan iç huzursuzluk ve çatışmaların etkisi ile olumlu hava dağıtılmış, bütçe açık vermeye başlamış ve altyapıya büyük zararlar verilmiştir. Özellikle 2011 yılından sonra yüksek rakımlardan elde edilen elmasın üretilmesi ile ekonomide olumlu gelişmeler yaşanmış ve %5,2 büyüme oranı yakalanmıştır.^[1]

Lesotho, Güney Afrika Cumhuriyeti, Svaziland, Botsvana ve Namibya ile ortak para birimi bölgesini oluşturmaktadır. Rand Monetary Area olarak adlandırılan bölgede Güney Afrika Cumhuriyeti'nin para birimi Rand yerel para birimlerinin yanı sıra ortak para birimi olarak kullanılmaktadır. 1980 yılından bu yana Lesotho'da kullanılan Loti (çoğul:Maloti) 1:1 değişim oranı ile Rand ile değiştirilebilmektedir. 2011 verilerine göre %7,2 enflasyon oranına sahip ülke, ortak para birimi bölgesini oluşturduğu ülkeler ile birlikte Southern African Customs Union (SACU) yani Güney Afrika Gümrük Birliği'ni oluşturmaktadırlar.

Ülkenin yüksek kesimlerinde kaynağından çıkan birçok nehir, ırmak bulunduğu için, su yönünden zengin olan ülke, bu kaynaklarınıLesotho Highland Water Project adını verdikleri baraj oluşumları ile elektriğe dönüştürmekte ve böylece ülkenin çok büyük oranda elektrik ihtiyacını karşılamaktadır. Burada elde edilen elektriğin ve suyun yine büyük bir bölümü de komşu ülke Güney Afrika Cumhuriyeti'ne satılmaktadır.

Dış ticaret[değiştir | kaynağı değiştir]

Ülke coğrafi konumu gereği dış ticaret faaliyetlerini çok büyük bir oradan SACU ülkeleri ile gerçekleştirmektedir. Lesotho ithalatının %89,5 gibi bir oranını SACU ülkelerden gerçekleştirirken, bu oran içerisinde Güney Afrika Cumhuriyeti'nin oranı %99 seviyesindedir. Geriye kalan ithalatın %7'lik bir bölümü ise Asya ülkelerinden sağlanmaktadır. Ülkenin en önemli ithalat kalemlerini gıda maddeleri, yapı malzemeleri, otomobil, makina ve ilaç oluşturmaktadır. Yüksek meblağlarda gidere neden olan ithalata rağmen, tiftik, tekstil ürünleri, koyun yünü ve canlı hayvan ihracatından elde edilen gelir düşük düzeyde kalmaktadır. Ülke ihracatının %53,9'u SACU ülkelerine, %45,6'sı ise Kuzey Amerika'ya yapılmaktadır. Ülke gelirlerinin, giderlerini karşılamaması nedeniyle Lesotho ABD, Dünya Bankası, AB gibi kurumlardan maddi destek elde etmektedir.

Turizm[değiştir | kaynağı değiştir]

Lesotho, 1980'li yıllardan itibaren ülkeyi turizme kazandırmak için çalışmalar yürütmektedir. Bu alanda sunduğu yürüyüş parkurları ve binicilik ile Maloti dağı önemli bir merkezi oluşturmaktadır. Ayrıca ülkenin doğusunda yer alan Lesotho'nun tek kayak merkezi Afri-Ski de son yıllarda ziyaret edilmektedir.

Ülkenin önemli turizm bölgeleri şu şekildedir:

• Başkent Maseru
• Drakensberg Sıradağı ve Sani Geçiti
• Ülkenin güneydoğu bölümünde yer alan Sehlabathebe Ulusal Parkı
• Maseru yakınında bulunan Basotho kalesi Thaba Bosiu
• Katse Barajı
• Afri-Ski kayak merkezi

Ulaşım[değiştir | kaynağı değiştir]

Lesotho'da coğrafi konumu ve olumsuz ekonomik veriler nedeniyle düzgün ve kesintisiz bir ulaşım ağı bulunmamaktadır. Ülkenin zor arazi koşulları özellikle doğu bölgelerin belli kesimlerinde ulaşıma ya hiç ya da çok kısıtlı izin vermektedir. Ülkede bulunan az sayıda asfaltlı yol ise Lesotho Highland Water Project kapsamında yapılan yollar oluşturmaktadır.

Havayolu[değiştir | kaynağı değiştir]

Ülke 1970'li yıllardan itibaren Lesotho Airways ile gerçekleştirdiği uçuşlar ile başkent Maseru'yu diğer ülke şehirleri olan Johannesburg, Gaborone, Manzini ve Maputo ile birleştirmiş, 1985 yılında yeni açılan I.Moshoeshoe Uluslararası Havaalanı (Moshoeshoe I. International Airport) ile de uluslararası uçuşların yanı sıra küçük uçaklar ile gerçekleştirilen yerel uçuşlarla da Lesotho şehirlerini birbirine bağlamıştır.

1997 yılında Lesotho Airways'in iflas etmesi ve özelleştirme girişiminin başarısızlıkla sonuçlanması ile günümüzde Lesotho'nun herhangi bir ulusal havayolu firması bulunmamaktadır. O günden bu yana ülkenin tek uluslararası havaalanına Güney Afrika Cumhuriyeti havayolları olan South African Airways ve South African Airlink tarafından uçuşlar gerçekleştirilmektedir.

Demiryolu[değiştir | kaynağı değiştir]

Lesotho herhangi bir demiryolu hattına sahip olmamakla birlikte, var olan 2,6 km'lik ray hattı, Güney Afrika Cumhuriyeti şehri Johannesburg'dan başlayan ve başketn Maseru'ya mal taşımacılığında kullanmak üzere döşenen ve böylece şehri Güney Afrika Cumhuriyeti demiryollarına bağlayan bir ray hattıdır.

Karayolu[değiştir | kaynağı değiştir]

Ülkede trafik soldan akmakta olup, toplu taşıma hizmetleri tam anlamıyla karşılanamamaktadır. Genel olarak dolmuş görevi gören taksiler ile ulaşım sağlanmaktadır. Ülkede var olan 6.000 km karayolunun sadece 1.000 km'si asfaltlanmış bir konumdadır. Doğu bölgelerine göre daha alçak bir konumda bulunan ve nüfus yoğunluğunun daha çok olduğu batı bölgesinde ülkenin güneyinden kuzeyine uzanan bir otoyolu mevcuttur.

Ülke genelinde bulunan otoyollar şu şekildedir:

Otoyol	Güzergah	Uzunluk
A1	Maseru – Butha-Buthe – Mokhotlong	300 km
A2	Güney Afrika Cumhuriyeti sınırı – Maseru – Mafeteng – Alwynskop (Quthing)	160 km
A3	St. Michael’s (Maseru) – Thaba-Tseka – Mokhotlong	200 km
A4	Alwynskop (Quthing) – Mount Moorosi (Quthing) – Taung (Thaba-Tseka)	340 km
A5	Ha Paki (Maseru) – Semonkong	120 km
A10	Maseru-Ring	30 km
A11	Ha Lechesa (Maseru) – Güney Afrika Cumhuriyeti sınırı	6 km
A12	Ha Nyenye (Leribe) – Maputsoe – Güney Afrika Cumhuriyeti sınırı	6 km
A14	Ha Mojakisane (Mokhotlong) – Sanipass – Güney Afrika Cumhuriyeti sınırı	40 km
A20	Mafeteng – Van Rooyensnek (Mafeteng) – Güney Afrika Cumhuriyeti sınırı	20 km
A22	Ha Ramokause (Mohale’s Hoek) – Ha Maseetsela – Güney Afrika Cumhuriyeti sınırı	7 km
A23	Maphokoane (Mohale’s Hoek) – Ha Sankatana – Güney Afrika Cumhuriyeti sınırı	6 km
A24	Alwynskop (Quthing) – Ha Ntholeng – Güney Afrika Cumhuriyeti sınırı	12 km
A25	Hlotse – Seshote (Leribe)	100 km

Kültür[değiştir | kaynağı değiştir]

Şapkaya ilham veren Qiloane kayalığı

Ülke nüfus yapısının homojen bir yapıda olması sebebiyle kültür, gelenek ve göreneklerde Basotho topluluğun kültür, gelenek ve görenekleri ağır basmaktadır. Afrika kıtasının birçok ülkesinde olmayan bir şekilde dağlık alanlarda hayatlarını sürdüren Basotholular, yaşam biçimlerini bu şartlarada uygun olarak şekillendirmişlerdir. Ülkede var olan ulusal kültür, tıpkı ulusal dil gibi SeSotho olarak adlandırılmaktadır.

SeSotho kültürünün merkezini köyler oluşturmaktadır. Her bir köyün reisi konumunda olan, Avrupa kültüründe belediye başkanı olarak tanımlanabilecek, morena olarak adlandırılan ve o bölgenin şefine bağlı olan liderleri bulunmaktadır. Her köyde var olan ve yuvarlak olduklarındarondavels olarak adlandırılan ve kullanımına göre mutfak, depo ya da uyku kabini olarak yapılan kulübeler köylerin özelliklerindendir. Bu kulübelerin etrafında Basotholuların kendi şahsi tüketimleri için mısır, buğday ve fasulye ekimini gerçekleştirdikleri tarlaları bulunmaktadır. Tarlaların aileler arasında paylaşımı köy reisi tarafından yapılmaktadır.

Yün örtü taşıyan Lesotholu

Geleneksel olarak kullanılan kıyafetlerden en önemlilerini mokorotlo adı verilen, koni şeklinde bir yapısı olan, samanın dokuması ile elde edilen ve tepesinde tüm şapkayı bir arada tutan düğümü bulunan şapka ile yün örtü oluşturmaktadır. Mokorotla, Lesotho'nun simgesi olarak kabul edilmekte olup, ülke bayrağında da yer almaktadır. Simgenin şekli Thaba Bosiu yakınlarında bulunan Qiloane kayalığından esinlerek oluşturulmuştur. Şapkanın yanı sıra çok sık kullanılan bir diğer geleneksek kıyafet olan yün örtü ise ilk olarak I.Moshoeshoe tarafından kullanılmıştır. O dönem İngiliz tüccarlardan aldığı yün örtüyü kullanmaya başlaması ile Basotholular arasında yaygınlaşan kullanımı, günümüzde soğuk ve yağışlı havalarda koruduğu gibi yazın da sıcaktan koruduğu için her mevsim kullanılmaktadır.

Lesotho kültürünün en önemli hayvanını ise Midilli atları oluşturmaktadır. İlk olarak 19.yy'da Cape Kolonisi bölgesinden getirilen midilli atları, günümüzde dağlık arazilerde yük taşımacılığında kullanılmaktadır.

Geleneksel köy kültürünün aksine şehirlerde nüfus Avrupa kültürüne göre yaşamlarını sürdürmektedir. Özellikle başkent Maseru ve üniversitede geleneksel değerlerden sapmalar gözlemlenebilmektedir.

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

1. ^ ^{a b c d e f} www.cia.gov[1]
2. ^ ^a b c Lesotho hakkında bilgiler[2]
3. ^ İnsani Gelişim Endeksi 2013 raporu
4. ^ Worldwaterfalldatabase'de şelale hakkında bilgiler
5. ^ Eğitimde Çalıkuşu okulları (İngilizce)
6. ^ Britanya Kraliyet Kolonisi Basotholand
7. ^ 2006 Lesotho nüfus sayım sonuçları

Dış bağlantılar[değiştir | kaynağı değiştir]

• www.gov.ls/home
• www.lesotholii.org
• Lesotho devlet erkanı ve bakanlar kurulu üyeleri

Vikisözlük'te lesotho ile ilgili tanım bulabilirsiniz

Wikimedia Commons'ta

Lesotho ile ilgili çoklu ortam belgeleri bulunmaktadır.

 Vikiyolculuk'da Lesotho gezi rehberi Wikimedia Atlas'da Lesotho